Kloerss, Sophie-Het recht van de spade

Het recht van de spade is een zeldzame roman van Sophie Kloers en speelt zich af tijdens de dertigjarige oorlog in Noord-Duitsland.
Boerenromans verschijnen er tegenwoordig veel; met de liefde voor de natuur is, vrij laat, eindelik ook gekomen die voor de boeren. Zoals de stedeling rust zoekt op 't land, gaan ook vele schrijvers uitrusten van psychologiese en problemenromans en schrijven over 't landvolk. Plaatst men daarbij zijn werk in 't verleden dan heeft men nog 't voordeel allerlei historiese en folkloristiese biezonderheden te kunnen verwerken, maar verliest men toch ook 't onmiddellike kontakt met 't heden. En dat nadeel is groter dan de winst die 't boek wel interessant kan maken, echter geen diepte geeft.
Sophie Kloerss heeft meer geschreven over 't landvolk dat woont in Noord-Duitschland. We lazen echter alleen bovenstaand werk dat de strijd van de Oost-Friezen tegen de zee behandelt. Eigenaardig is 't Godsbegrip van de hoofdpersoon. Heeft hier nog een diepere bedoeling achter gezeten bij de schrijfster? Heeft ze in deze zware tijd 't Duitse volk op een zeer werkzaam ras willen wijzen?
Ludolf Lützelberger, de hoofdpersoon, tijdens 't begin van de 30-jarige oorlog predikant in het Munsterse, verlaat zijn dorp als dit verwoest wordt en trekt naar 't Noorden, waar hij onder de Friezen komt, juist wanneer daar de spade in de dijk van een der boeren gestoken is, omdat deze meent zich niet tegen Gods oordeel te moeten verzetten en daarom de waterkeringen verwaarloost. Wie de spade er uittrekt is bezitter van de gehele hof, volgens 't oude Friese recht, en op hem rusten de verplichtingen van de nalatige eigenaar. De dominee doet 't en wordt zo onverwacht boer. Hij verjaagt niet de vroegere bezitter, maar huwt met diens enige dochter. In zijn strijd tegen de zee leert hij 't land en de bewoners liefhebben. Zijn schoonvader werkt hem tegen en probeert nu en dan de zee in zijn vernielingswerk een handje te helpen, wat hem echter, dank zij de waakzaamheid van de jonge boer, mislukt.
Ladolf Lützelberger is een heel ander type als zijn schoonvader. Zijn geloof in de scheppende Almacht Gods, doet hem werken en ploeteren, zonder vragen, omdat zijn God ook werkt. En geen rampen doen hem wankelen, maar steeds opnieuw begint hij zijn moeilik en hard bestaan, en zo leeft in hem ‘Goddelike kracht in mensen voortwerkende’. Zo werkende wint hij de liefde en achting van 't volk waar hij als vreemdeling kwam. Zijn vrouw blijft hij in een zwak ogenblik niet trouw, maar een moeilike biecht wordt hem gespaard, daar een zomervloed haar wegneemt. Dubbele liefde schenkt hij de overledene.
‘Het recht van de spade’ is een heel eenvoudige roman, zonder pretenties, ook zonder diepere waarde. Het leven van de mensen is vooral van de buitenkant gezien; karakterontwikkeling vinden we bij de hoofdpersoon niet; hij blijft van 't begin tot 't eind dezelfde werkzame natuur die gelaten de natuurrampen draagt, echter niet er in ondergaat. Het verhaal boeit door de uitwendige gebeurtenissen; van inwendige groei is niets te merken. Het karakter van de Friese boeren is ook van de buitenkant gezien en bezit de traditionele eigenschappen.
(Recensie in Opwaartsche Wegen)
Uit het Duitsch, door Ben Onie.