Gans, Mozes Heiman-Memorboek

Het Memorboek is een platenatlas van het leven der joden in Nederland van de middeleeuwen tot 1940 door Mozes Heiman Gans. 
De schrijver schrijft in zijn voorwoord: Dit is de geschiedenis van het leven van de joden in Nederland, verteld aan de hand van wat is vastgelegd op schilderijen, tekeningen en foto's. Het is geschiedenis, niet het leven zelf. Maar af en toe treft ons op een schilderij een oogopslag, zien wij de momentopname van een vrolijk feest, van een droef gebeuren, van trots slagen en van mensen, die moeizaam, in hard zwoegen optornden tegen het leven. Wanneer onze blik daarop blijft rusten, onze gedachten enkele ogenblikken daarbij verblijven, dan hebben wij een glimp gezien van het leven zelf.
In de middeleeuwen werd na jodenvervolgingen een Memorboek geschreven om te memoreren de namen van hen die gevallen waren liekedoesjat Hasjeem, ter heiliging van Gods naam; soms konden nog slechts de namen der gemeenten worden genoemd. Thans liggen in archieven de namen van hen, die vermoord werden in de jaren '40-'45. Van de meesten hunner is zelfs de familienaam voor de jongeren van vandaag een onbekende klank geworden.
(...)
Dit boek moge de pretentie hebben naar beste weten eerlijk te zijn, dat wil niet zeggen dat het neutraal, objectief is. Dat kan het niet zijn. Het gaat om mensen temidden van wie mijn voorouders en mijn ouders hebben geleefd, temidden van wie en met wie mijn broers en ik zijn opgegroeid, evenals mijn vrouw en haar ouders en haar zusje en al onze vrienden. En mijn broers en haar zuster en mijn moeder en haar ouders hebben het lot gedeeld van al diegenen onzer vrienden en kennissen en allen wier gezichten wij kenden, wier plaats in ons wereldje wij konden aanwijzen, zelfs als wij hun namen niet wisten.