Groenendijk, Dr. L.F.-De Nadere Reformatie van het gezin

De nadere reformatie van het gezin van dr. L.F. Groenendijk is een studie over de visie van Petrus Wittewrongel op de christelijke huishouding.
Onze zeventiende eeuw is niet in de laatste plaats interessant vanwege de bonte verzameling van figuren en stromingen die uit waren op een reformatie van het geestelijk leven van hun tijdgenoten. Men treft dit reformatiemotief zowel buiten de kerk als er binnen aan. In de gereformeerde kerk opereerde de beweging van de Nadere Reformatie. Deze kerkelijke vernieuwingsbeweging weet steeds weer vele wetenschappen en lekenn-onderzoeken te boeien.
De nadere reformateurs stelden het godsdienstige en zedelijke leven van hun gereformeerde mede-christenen onder zware kritiek. Als lidmaten van de kerk en als burgers van de republiek bleven zij volgens hen ver achter bij wat van de erfgenamen van de 16e-eeuwse Reformatie verwacht mocht worden. Men miste de innerlijke doorleving van het geloof en de veruitwendiging hiervan in een oprechte levensvernieuwing. In het leven van de individuele christen en binnen de maatschappelijke verbanden waarin deze functioneerde kreeg de heiligmaking onvoldoende gestalte. Voor de Nadere Reformatie stond het vast dat een kwaliteitsverbetering van de godsdienstig-zedelijke praxis alleen verwacht mocht worden wanneer de bronnen van alle verkeerde praktijken gereinigd werden: de harten en de huisgezinnen van het in naam gereformeerde volk.
In het Gezin werd de grondslag gelegd voor onheilige handelwijzen in alle andere levensverbanden. Hier kon óók de basis gelegd worden voor een leven in overeenstemming met de bijbelse geboden. Binnen de levenskring van het gezin was het mogelijk om de mens tot in zijn diepste wezen ononderbroken te beïnvloeden: ten kwade, maar ook ten goede. Het gezin moest een kweekschool voor vrome lidmaten en christenburgers zijn. Om aan die opdracht te kunnen voldoen was een nadere reformatie van het gezin noodzakelijk. Tot de uitvoering hiervan werden de gezinshoofden door de gereformeerde reformateurs aangespoord en toegerust. De Amsterdamse predikant Petrus Wittewrongel (1609-1662) deed dat in zijn oeconomia christiana.
In deze studie van dr. L.F. Groenendijk wordt uitvoerig ingegaan op de inhoud van Wittewrongels handboek voor de gezinsreformatie. De kennismaking met dit handboek is van belang omdat men in geen ander werk zo'n aanschouwelijke en praktische vertaling van het bibliocratische idealisme van de Nadere Reformatie zal aantreffen. Voor de uiteenzetting van zijn visie op het christelijke huishouden is Wittewrongel veelvuldig te rade gegaan bij Engelse praktizijns. Door deze bronnen op te sporen en de relevantie ervan voor Wittewrongels betoog aan te tonen, heeft de schrijver een substantiële bijdrage geleverd aan de diskussie over de relatie tussen de Nadere Reformatie en het puritanisme.